6.11.11

Djobe Gramatika de Kiriolo VII

Ora ke un Personalidade ta fala sin nun intrevista - sima N transkrebe!- du pode fla: Kiriolo ka ten Gramatika ó... entrevistado sa ta fala de Lingua Kabuverdiano
Ku alupek bu ka mesti bai skola pa bu prende skrebe

P: Anton pasaji pa skrita ta akolheba standardizasãu? 
aah_ sin_ un lingua enkuantu é ka sta skritu_ skrita ta fiksa lingua_ pur enkuantu é ka skritu nu ka ta ten standarizasãu_ pur isu ki bu mesti ki tudu algen skrebi_ skrebi tudu varianti_ _ dipos disu bu ten un sigundu pasu_ né_ otras koizas_ mas oralidadi ka ta djuda_ so oralidadi ka ta djuda standarizason_ né_ _ oralidadi ta varia di zona pa zona_ di pisoa pa pisoa_ eskrita é uniku forma ki nos tudu nu ten di skrebi un palavra y bo skrebe-l di omemu manera_ bu podi le-l até diferenti_ kon serteza bu ta le-l diferenti_ mas si bu kre fiksa eskrita di lingua_ si bu kre padronizasãu di lingua é ten ki pasa pa_ pa eskrita_ _ pur isu_ ki primeru kuza ki bu ta fazi bu ten ki ten un alfabetu_ _ pa tudu algen skrebi igual_ mas si nu kontinua mi N ta skrebe kaza ku cê_ bo bu ta skrebi ku kapa_ _ nu ka ta txiga la kon serteza_ _
Nha kumentario:
De fakto skrita ta fiksa Lingua. Mas ke Lingua? No mesteba un Alfabeto Kabuverdiano. É ku kel alfabeto ke N sa ta skrebe. Agó, na tudo parte de mundo minis ta bai skola prende skrebe lingua ke virtualmente ta papiado na se komunidade de fala. Apenas li na Kabo Verde ke "Linguista", ignorando es fakto, sa ta dispensa skola ku prufesor nes pruseso de ensino-aprendizaje de skrita de Lingua Kabuverdiano, atxando ke tudo algen ke ta papia kriolo é kapas de skrebe-l. Sta klaro, na kabesa de un serto "linguista", tudo alfabetizado na purtuges pode, apenas ku  konhesiemento AK, skrebe se variante de Kriolo fonetikamente, sen ero ortografiko y sen violasão de regras de kes otos nivel de gramatika.

Se "Linguista" ta difende un skrita fonétika, ku mode ke el pode fla ma  «bu podi le-l até diferenti»? Mas diferente de ki forma? Se tudo algen ta fala de forma diferente, mode ke es pruposta skrebe sima bu ta papia ta txiga «... tudu algen skrebi igual...»

Se un leitor, por exenplo, sta ler un testo skrebedo na variante de ST el atxa skrebedo kes palavra li:
 1. <makaku> [ma'kaku] el debe lere-l na se variante [mɐ'kɔkɨ]?
 2. <agu> ['agu] el debe lere-l na se variante ['agɐ]?
 3. <bunitu> el debe lere-l na se variante ['bnitɨ]?
 4. <da-m> el debe lere-l na se variante ['damɨ]?

Sta klaro ki un skrita fonetiko ta implika un leitura fonetiko. Un leitor de SV ora ki ta ler un testo skrebedo na variante ST obrigatoriamente el ten de produzi un kontinuo sonoro de ST, y vise-versa.

Nes asunto de skrita de Lingua Kabuverdiano tudo nos debe sta konsiente ma ku proposta de regras y prinsipio de AK sta ben ser ofisializado, por ipotis,  dos Lingua Kabuverdiano, sob signo de dos variante, konfirmado pa kel tradusão li:

 

«Es stória ki nhos obi é sima un livru ki N skrebe y ki N dexa pa nhos lê. Ku txeu pasaji, na poku létra, el é un padas di nha povu y di mi própi, midjor óbra Ki N skrebe y ki, nin pa mi, ka da pa percebe mutu dretu. Azagua riba di azagua, noti riba-l noti, N ta skrebe ku letra di sangi y ku pónta di nha kurason txeu stória di nha vida y di nha povu. (...)»  (cf. MV, Odju d'Agu, 1987, p.226).  

Ora ke no konferi obra, no ta atxa un libro skrebedo, OĴu d'Agu de 1987 segundo proposta de skrita de Mindelo, 1979.

«Es stória ke bezote uví é moda un livre ke N skrevê ke N txá pa bezote ale. Ke txeu pasaja, na poke létra, el é un padóse de nha pove y de mi prope, medjor óbra ke N skrevê y ke, nen pa mi, ka dá pa persebê drete. Azagua riba de azagua, note riba note, N ba ta skrevê ke letra de sange y ke pónta de kurasãu txeu stória de nha vida y de nha pove.»
VEIGA, Manuel (1994: 175) Anexo:  In Proposta de Bases do Alfabeto Unificado para a Escrita do Cabo-verdiano. IIPC. Praia: 2006.
Naturalmente, falantes de barlavento ta tra alguns ero nes traduson...

Sem comentários:

Enviar um comentário