Kriolu e kel Lingua ki kada un kauverdianu ta papia na se kumunidadi-ilha. I ninhun kauverdianu ka ta fla ma el meste interprete pa el konprende un falanti di Kauverdi borta rodondu. Naturalmenti ki kada ilha ten se palavras i spresons vernakulas ma ki ka ta inpidi komunikason pamodi kuazi tudu palavra di kriolu di Kauverdi ten se origen na leksiku purtuges. I jeralmenti, kada palavra di purtuges ki entra na lingua kriolu sufri algun tipu di 'metamorfoze' , ker dizer, el modifika narguns kazu na forma funetiku, notus na morfolojia, na semantika i na prusesus fonolojikus varius, ki inda ka sta studadu di forma global i sistematiku. Nu entantu, nun observason, ainda ki enpiriku, di leksiku di kriolu e vizivel ki es metamorfozi referidu obdese algun regularidadi. Na kriolu di Fogu, pur izenplu, palavras di purtuges sima planta>pranta, plano>pranu ... palavras di purtuges undi sta 'pl' pasa pa 'pr' di forma sistematiku. Es prusesu ka kontise na kriolu di Santiagu. Kontise otus. (...)
Un mesmu palavra di purtuges rabenta na kriolu en dos o mas forma, mas kada un di kes forma rezultanti konserva kuazi senpri ku un marka di origen. Na izenplu a sigir es marka e 'go'.
Agora pasa pa kriolu, transmitidu oralmenti i el sofre varius alterasons, ago, gora, go. Tanbe ten muitu a ver ku palavra agora kes palavra li: gosin, gosi li, grinha sin, gorinha sin, gora go. Kada un di kes termu li ten se kontestu di uzu na komunikason:
P: Kuze ki Ze sta na el?
R 1. Agora el sta kume.
R2. Ago el sta kume.
R3.(?) gora el sta kume.
R4. *go el sta kume.
R5. Gora go el kaba di kume. *
R5.1. gorago el kaba di kume.
R6. *Gora el kaba di kume.
Tanbe rasposta pode ser:
R7. Gosi el sta kume.
R8. Gosi (li) el sta kume.
R9. Gosin el sta kume.
R10. Gosin (li) el sta kume.
R10. *Gora li el sta kume.
R1 - R11 e un konjuntu di rasposta ku forma ki ten sentidu di agora adverbial. E klaru ki falantis di kriolu pode faze mas frazis ku agora i ses variantis... ki sentidu e similhanti.
Si nu kre skrebe kriolu ki nu ta papia ku alfabetu kauverdianu, nun skrita funetiku, nu debi skrebe kel forma ki nu ta fla. Pois, si kel frazi ki nu ta fla na kumunikason oral e gramatikal, si nu skrebe-l el ten di kunpri se funson tanbe.
Kantu palavra ten R5? 6.
kantu palavra ten R5.1? 5. Tantu faz skrebe 'gora go' o 'gorago'? Ku ki autoridadi nu pode disidi ma nu ten un o dos palavra?
Skrebe Lingua di un Stadu Nason e ka skrebe un di se dialetu nen varianti. Fatoris sosiais ta (pode) determina ki un di kes dialetu ta ganha maior reprezentason i konsekuentimenti e ta atinji statutu di Lingua Nasional, ma sen diskriminason di restantis.
Un Lingua Nasional ta sta senpri en (re)konstrusãu. I sa ta faze falta un planifikasãu linguistiku.
Sem comentários:
Enviar um comentário