Acha que Português é a nossa Língua Formal... So grandeza!

A prupozitu, ka interesa… algen fra-m “sabe, o Português é a nossa língua formal, na Cabo Verde…”. Eu perguntei-lhe: O que é que significa língua formal? El tuntunhi, el muda-m di konbersu i el ka risponde-m.

Di akordu ku obras di referensia, nu ten, di akordu ku situasãu sosial di fala, lingua informal i nu ten lingua formal. Si na kel primeru e utilizadu na seiu di familia i di amigus o di kulegas di trabadju, linguagi undi e pusivel utilizasãu di kalãu i jiria. Na sugundu, linguaji ten di ser kuidadu pamodi e dirijidu pa superior ierarkiku o pa un publiku mas alargadu sima nun konferensia, nun kulokiu, sala di aula o di reunion di trabadju, na radiu, na tilivizãu, etc.

Sabedu ma Lingua Kabuverdianu, asin komu na tudu lingua ki ta papiadu na mundu, tanbe ten markas di formalidadi e di informalidadi. So ki arguns kabuverdianus ka ten konsiensia splisitu di ki tanbe ta izisti na se Lingua situasãu formal i informal  di uzu di Lingua ki es ta papia. Pur isu me nu ten frazi sima 1. i 2. I "ningen" ka ten otoridadi pa kurigi-l.

Di fatu, ka sta na ninhun Gramatika normativu-preskritivu di Lingua Kabuverdianu regras di (in)formalidadi ki ta enxina-nu na ki ora ki nu debe utiliza (in)formalidadi na komunikasãu di akordu ku nos interlokutor. Logu, komu falanti nu pode utiliza ku karkel otu di forma indiskriminadu linguaji formal o informal. Inda ka ten otoridadi rekonhisidu sosialmenti pa inpo-nu Regra di uzu linguistiku, aseitavel.

Pa un “falanti brutu” ka ta izisti frontera entri linguaji formal/informal… e ratxa du bai! E sin ki e sabi, klaru! "Não e ki kriolu ka ten gramatika!?" Es regras pratiku ki ta regula komunikasãu na kumunidadi di falantis. Ka ten!? Ten.

Mas komu ta pensadu ma "kriolu ka ten Gramatika", nu ta verifika na nos dia-a-dia ki falantis di LKv, oji, ka sta ten ninhun kuidadu spesial na konbersa ku pesoas konxedu nen ku pisoas ki es ka konxe. Pur isu oji nu ta seta komu normalisimu frazi suma:

1. “ Abo prufesor nu staba ta spera-bu pa bu bem da-nu aula desdi seti i meia…bu ka ben pamodi?” en ves di “Anho prufesor du staba ta spera nho pa nho ben da-nu aula desdi seti i meia… nho ka ben pamode”

2. "E Kuze ki bu kre?" Istu nun atendimentu nun repartisãu publiku, en ves di “sin, kuze ki nho kre? (ah, sta na moda gosi “kuze ki sinhor kre? Mas dispôs dês primeru purgunta e natural “bo” i “bu” pa da restanti informasãu… dja nhos bira kulega! E.?).

Mas ora ki du ta fla "Português é a nossa Língua Formal" Nu debe risponde: Na unde i kenha ki ta papia purtuges (in)formal li na Kabuverdi? Mas, papia Purtuges ku kenha?

- "Manias di grandeza, e!… Anton, El ta papia-m na purtuges, N ta da-l so na kriolu, pa N mostra-l!"... N kaba-l ku se xou...